Hòa giải ngoài tòa án, bao gồm các hình thức như hòa giải thương mại, hòa giải ở cơ sở, hay hòa giải theo trung tâm hòa giải độc lập, đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng như một phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, linh hoạt, và mang tính xây dựng. Phương thức này không chỉ góp phần giảm tải cho hệ thống tư pháp mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các bên tranh chấp.
I. Tối Ưu Hóa Lợi Ích Cho Các Bên Tranh Chấp
Hòa giải ngoài tòa án được ưa chuộng bởi nó khắc phục được nhiều nhược điểm cố hữu của phương thức tố tụng tại tòa án.
- 1. Bảo Mật và Riêng Tư:
- Thông tin và tài liệu được trao đổi trong quá trình hòa giải thường được giữ kín tuyệt đối và không được sử dụng làm bằng chứng tại tòa án (trừ khi các bên có thỏa thuận khác).
- Điều này đặc biệt quan trọng đối với các tranh chấp thương mại hoặc tranh chấp gia đình, giúp các bên bảo vệ bí mật kinh doanh, uy tín cá nhân, và duy trì các mối quan hệ sau tranh chấp.
- 2. Linh Hoạt và Tự Chủ:
- Hòa giải là thủ tục tự nguyện và phi chính thức, không bị ràng buộc bởi các quy tắc tố tụng cứng nhắc. Các bên có quyền tự lựa chọn hòa giải viên, thời gian, địa điểm, và hình thức tiến hành hòa giải.
- Quan trọng nhất, các bên giữ được quyền kiểm soát đối với kết quả cuối cùng. Thay vì một phán quyết “thắng/thua” do thẩm phán áp đặt, kết quả là một thỏa thuận đồng thuận dựa trên lợi ích chung.
- 3. Hiệu Quả Về Thời Gian và Chi Phí:
- Quá trình hòa giải diễn ra nhanh chóng hơn nhiều so với thủ tục tố tụng kéo dài qua nhiều cấp xét xử.
- Chi phí cho hòa giải (bao gồm phí hòa giải viên, chi phí đi lại, chuẩn bị tài liệu) thường thấp hơn đáng kể so với chi phí tranh tụng tại tòa án.
II. Góp Phần Giảm Tải Hệ Thống Tư Pháp
Vai trò của hòa giải ngoài tòa án đối với Nhà nước và hệ thống tư pháp là không thể phủ nhận:
- 1. Giảm Áp Lực Công Việc Cho Tòa Án:
- Khi các tranh chấp được giải quyết thành công thông qua hòa giải, số lượng vụ việc phải đưa ra xét xử tại Tòa án sẽ giảm, giúp Tòa án tập trung giải quyết các vụ án phức tạp, quan trọng hơn.
- 2. Thúc Đẩy Tính Ổn Định Xã Hội:
- Các hình thức hòa giải như Hòa giải ở cơ sở (theo Luật Hòa giải ở cơ sở 2013) đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết các mâu thuẫn nhỏ, tranh chấp dân sự, xích mích trong cộng đồng.
- Việc giải quyết kịp thời, tại chỗ giúp ngăn ngừa mâu thuẫn leo thang, giữ gìn tình làng nghĩa xóm, và bảo đảm trật tự an toàn xã hội.
III. Nâng Cao Hiệu Lực Thi Hành Thỏa Thuận
Mặc dù hòa giải ngoài tòa án dựa trên sự tự nguyện, pháp luật Việt Nam đã có những quy định nhằm tăng cường tính ràng buộc của thỏa thuận hòa giải thành:
- Tính Tôn Trọng Thoả Thuận Cao: Vì thỏa thuận là kết quả của sự đồng thuận, tự nguyện và dựa trên lợi ích của các bên, nên tỷ lệ các bên tự nguyện thi hành thỏa thuận hòa giải thành rất cao.
- Cơ Chế Công Nhận: Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định về thủ tục công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án. Khi được Tòa án công nhận, thỏa thuận này có giá trị pháp lý tương đương một Quyết định của Tòa án và có thể được thi hành theo thủ tục thi hành án dân sự nếu một bên không tự nguyện thực hiện.
Tóm Kết
Hòa giải ngoài tòa án là một giải pháp thông minh và bền vững cho việc giải quyết tranh chấp trong xã hội hiện đại. Nó không chỉ là phương tiện thay thế (ADR) mà còn là công cụ bổ sung đắc lực cho hệ thống tư pháp, giúp các bên đạt được thỏa thuận tối ưu, tiết kiệm nguồn lực, và quan trọng nhất là bảo vệ các mối quan hệ một cách tích cực hơn so với việc đối đầu tại Tòa án.
